به گزارش ۷لوح به نقل از خبرنگاران جوان؛ امیرمؤمنان على (علیه السلام) پیشواى بزرگ اسلام و امام اول شیعیان جهان در سال چهلم هجرى یعنى سى سال بعد از رحلت پیامبر خاتم (صلى الله علیه و آله و سلم) چشم از این دنیاى مادى فروبست و روح بلندپروازش از تنگناى این جهان به ملکوت اعلى بال و پر گشود.
به دستور حضرت علی (ع)، فرزندانش امام حسن (ع) و امام حسین (ع)، بدن مطهر او را در زمین مرتفعى که عرب به آن «نجف» مىگوید، مدفون ساختند. بدون اینکه مردم بدانند محل دفن حضرت علی (ع) کجاست.
آرى على (علیهالسلام) شخصیت عالی قدرى که با زور بازوى وى کمر کفر و سطوت شرک و بت پرستى در هم شکست و با جانبازیهاى مردانهاش، تعالیم اسلام در سراسر عربستان گسترش یافت و مردم به دین خدا گرویدند، بواسطه کینه دیرینهاى که دشمنان از وى بدل گرفته و در سینه پنهان داشته بودند، چنان از خلافت و روى کار آمدن وى نگران و ناراضى بودند که اگر دستى به قبر او پیدا مى کردند، از تعرض به ساحت مقدس و مدفن مقدس آن حضرت خوددارى نمىنمودند.
از این رو مدفن امیرالمؤمنان در حدود ۱۵۰ سال همچنان از انظار عموم پنهان بود و فقط ائمه طاهرین و عده اى از شاگردان مخصوص آن بزرگواران از محل دفن آن حضرت آگاه بودند، و در فرصتهایى که دست مى داد، دور از چشم دشمنان، تربت پاک شاه مردان را زیارت میکردند.
با این وصف روزى هارون الرشید در بیرون کوفه که دشت وسیعى بود، به صید آهو رفت. به فرمان او اطراف بیابان را قرق کردند و از هر طرف آهوان را رم مىدادند تا به تیررس خلیفه قرار گیرند. ناگهان چشم هارونالرشید به یک گله آهو افتاد و آنها را دنبال کرد، شکارچیان وى نیز تازىها و بازهاى شکارى را رها کردند که نگذارند آهوان فرار کنند.
آهوان به سرعت از تلى بالا رفتند و در آنجا خوابیده و آرام گرفتند. شکارچیان و هارونالرشید دیدند همین که سگها و بازهاى شکارى نزدیک بلندى مىرسند هر کدام به سویى پرت مى شوند. آهوان بدون هیچ واهمهاى از بلندى به زیر مى آمدند و همین که سگها و بازهاى شکارى را بطرف آنها رها مىکردند به نقطه مرتفع تل بالا رفته و آسوده مى خوابیدند ولى هر بار که سگها و بازها براى صید آنها مىخواستند از بلندى بالا روند به طرز اسرارآمیزى سقوط مىکردند.
هارون و همراهان تا سه بار شاهد این وضع بودند، شکارچیان تعجب کردند و هارون حیران ماند. هارون دستور داد براى وى خیمه زدند و سفارش کرد بروند کوفه و مردى سالخورده که از اوضاع آن محل اطلاع داشته باشد پیدا نموده بیاورند پیرمردى فرتوت از قبیله بنى اسد را پیدا کردند و نزد هارون آوردند. هارون از پیرمرد پرسید: آیا راجع به این نقطه اطلاعى دارد و از گذشتگان خبرى شنیده است؟
پیرمرد گفت: اگر خلیفه به من تامین بدهد که خودم و این محل در امان باشد اطلاعى که دارم در اختیار مىگذارم.
هارون گفت: خدا را گواه مى گیرم که از جانب من هیچگونه صدمه اى به تو و این محل نخواهد رسید.
پیر مرد گفت: پدرم براى من نقل کرده که در زمان پدرش شیعیان عقیده داشتند که این بلندى محل حضرت امیرالمؤمنین على بن ابیطالب علیهالسلام است. خدا اینجا را حریم امن خود قرار داده است و هر کس بدان پناه برد در امان خواهد بود.
هارون تا این را شنید از اسب پیاده شد و آب خواست و وضو گرفت و در همان نقطه به نماز ایستاد سپس خود را به زمین افکند و تا سه روز گریه و زارى کرد…
هارون دستور داد گنبدى بر آن تربت پاک بنا کردند و هر بار که به کوفه مىآمد به زیارت آن حضرت مى رفت. بدین گونه مدفن امیرالمؤمنین به دست یکى از دشمنان آن حضرت کشف شد و زیارتگاه خاص و عام گردید.
ساخت و بنای حرم
عمارت نخست آستانه حیدریه
هارون به دنبال این رویداد در حدود سال(۱۷۱ قمری) (۱۷۱ خورشیدی) اولین بارگاه و ساختمان مرقد علوی را بنا نهاد. تا چند دهه پیش در زیر طاق نزدیک قبر، نقشی بدیع و زیبا جلبتوجه میکرد که نقش روی درش مردی بود که تیر و کمان در دست داشت و آهویی در پیش روی او قرار داشت. در سال ۱۳۲۳/۲۴ خورشیدی نگاره یادشده از جای خود برداشته شد و آن را به گنجینه حرم بردند.
حرم چهار در داشت و ضریح از سنگ سفید بوده و گنبد از گل سرخ که بالایش علامت سبزی نصب بود.
عمارت دوم
عمر بن یحیی از اصحاب امام کاظم این عمارت را بنا کرد.
عمارت سوم
پس از به قدرت رسیدن داعی صغیر از نوادگان زید پسر امام زینالعابدین در طبرستان، ساخت سوم این آستانه در نهایت شکوه عظمت آغاز شد. عمارت هفتاد طاق داشت.
بازسازی ساختمان حرم
هیچ یک از پژوهشگران و مورخان بهسازی و نوسازی آستانه را -که پس از آتشسوزی انجام گرفت- به شخص معینی نسبت نمیدهند و این میرساند که اصل عمارت عضدالدوله سالم بوده و بخشی از تزیینات طعمهٔ آتش شده، سپس زیورآرایی حرم مطهر را جمع فراوانی از شیعیان و شاهان کامل کردهاند.
امروزه حرم از آثار آل بویه و صحن از آثار صفویه و مجموعه این دو از شاهکارهای معماری اسلامی در جهان به شمار میرود.
صفویان
پس از به قدرت رسیدن دودمان صفویه در ایران و بر اساس باور شاهان این دودمان به علی بن ابیطالب، تعمیرات آستانهٔ علوی را شاه اسماعیل صفوی در سال(۹۱۴ قمری) (۸۸۷/۸۸ خورشیدی) آغاز کرد. در عصر شاه عباس و با طرح و نقشه و مهندسی شیخ بهایی، صحن تکمیل شد و آراستنها و نوسازی و هدیهها در دوران صفویه بیگسستگی ادامه یافت. شاه اسماعیل در روز ۲۵ جمادیالثانی ۹۱۴ (۹ آبان ۸۸۷) به بغداد رفت و در باغ پیر بوداق منزل کرد و شیعیان ازش استقبال کردند.. سپس رهسپار کربلا شد و بعد برای زیارت علی به نجف اشرف شتافت و چیزهایی گرانمایه به خزانهٔ آستانهٔ علوی اهدا کرد و همهٔ حرم و رواقها را با فرشهای ابریشمین فرش نمود و چراغوارههای زرین برای روشنایی روشنایی به حرم داد، و نیز شش صندوق خاتم در حرم نهاد.
نادرشاه افشار
در سال(۱۱۵۶ قمری) (۱۱۲۱/۲۲ خورشیدی) هنگامی که نادرشاه به زیارت نجف رفت، دستور داد که به جای کاشیهای سبزرنگ -که زمان صفویان به طرح شیخ بهایی گنبد و دو گلدسته را تزیین کرده بود- همه را طلا کنند. وی هزینهای سترگ صرف تعمیر آستانه نمود و هدیههایی بیشمار به خزانهٔ علوی پیشکش کرد که بیشترشان تا کنون در خزانه بازماندهاست.
گنبد آستانه که در عصر عضدالدوله سپید بود و در زمان صفویان سبز شدهبود، زمان نادر زرین شد و تاریخش را در کتیبه ایوان طلای آستانه با طلا سال ۱۱۵۶ قمری نگاشتهاند. این کار نادرشاه تاثیر ژرفی در دلهای شیعیان نهاد و جمع فراوانی از بزرگان شاعران شیعه به فارسی و عربی و ترکی و هندی اشعاری به این مناسبت سرودند.
همچنین در آراستن حرم و کاشیکاری صحن کوشش بسیار کرد، از جمله آثار وی که تاکنون باقی است کاشیکاری ایوانالعلمای کنار رواق به سمت شمال است که به «مقامالعلماء» هم شناخته شده، در آنجا بسیاری از عالمان شیعه و برخی از بزرگان صفوی خاکاند.
همسر نادرشاه رضیه بیگم دختر شاه سلطان حسین صفوی نیز هزینه بسیاری خرج تعمیرات و بازسازی اماکن متبرکه وقف کرد که اکثر کاشیکاری آستانه علوی از آنجا انجام گرفت.
قاجاریان
هریک از شاهان قاجار آثاری در این آستانه از خود بازگذاشتند، از آن جمله آغامحمدخان قاجار در سال(۱۲۱۱ قمری) (۱۱۷۵/۷۶ خورشیدی) ضریح نقره به آستانه علوی تقدیم کرد. زمان فتحعلیشاه در سال(۱۲۳۵ قمری) (۱۱۹۹/۱۲۰۰ خورشیدی) تعمیراتی در آستانه انجام شد، مانند بازطلاکاری دو گلدسته. در سال (۱۲۶۲ قمری) (۱۲۲۴/۲۵ خورشیدی) به فرمان عباسقلیخان وزیر محمدشاه ضریحی دیگر از نقره به آستانه هدیه دادند.
حرم علوی در عصر حاضر
در عصر حاضر آخرین تعمیرات و تزیینات حرم در صورت گرفتهاست.
آخرین تعمیرات آستانه و آیینهکاری حرم و رواقها تا سال ۱۳۷۰ قمری۱۳۳۲ خورشیدی انجام پذیرفت. در حال حاضر حرم صحنی بزرگ دارد و در میانش، مزار امام علی (ع) و نوح و آدم پیغمبر قرار دارد.
توسعه حرم نیز اکنون جریان دارد و تا حدود سال ۱۳۹۷ طول میکشد.
قصیده فارسی عرفی شیرازی در مدح علی ابن ابیطالب و وصف حرم:
این بارگاه کیست که گویند بیهراس کای اوج عرش سطح حضیض تو را مماس
نظرات