بسم الله الرحمن الرحیم
تدبر در سوره مبارکه انشقاق – آیه ۳ الی ۵

وَإِذَا الأرْضُ مُدَّتْ ﴿٣﴾
معنای آیه :
الأرض: زمین ـ توده‌ی متراکم از سنگ، خاک، آب و مواد مذاب
مدّت: کشیده شود ـ امتداد می‌یابد
ترجمه: و آن‌گاه که زمین ( این توده‌ی سفت و متراکم ) باز می‌شود و به امتداد در می آید
معارف آیه :
زمین، یک جرم از اجرام آسمان است و بیان “آنگاه که آسمان بشکافد” در آیه‌ی اول، کافی بود برای این‌که زمین را هم شامل شود.
به عبارت دیگر وقتی خدا سخن از به هم خوردن آسمان را وسط می‌کشد، در واقع به بهم خوردن زمین که عضوی از آسمان هست نیز اشاره کرده و چه نیازی بود بطور جدا گانه به هم خوردن نظم زمین را نیز اشاره کند؟
درست است که زمین جزئی از آسمان است اما بخشی از آسمان است که دارای یک ویژگی است. وجه تمایز زمین با دیگر اجرام این است که مخاطب قرآن ساکن زمین است و تمام رؤیاهایش در زمین شکل‌گرفته است. به این تصویر نگاه کنید ????

فرعون‌ها و موسی‌ها در همین زمین بودند؟
در طول تاریخ این ‌همه ظلم و خون‌ریزی برای تصاحب همین زمین شده است!
چه انسان‌هائی که بی گناه در همین زمین کشته شده‌اند!
تمام رزق و روزی و آب و خوراک ما از همین نقطه‌ی کوچک هستی به نام زمین تأمین می‌شود!
برج‌ها، کوه‌ها، قاره‌ها، دریاها، اقیانوس‌ها و کره‌ی زمین در برابر دیدگان ما وجود بسیار مستحکم و بزرگ است، اما در نظام هستی گم است و به اندازه‌ی نطقه‌ای کمرنگ دیده می‌شود!
در مورد عظمت آسمان باید بدانیم که تصاویر ثبت شده منجمین، بخشی از آسمان اول است…
دانشمندان هنوز به کل آسمان اول مشرف نشده‌اند. ضمن این‌که به تعبیر قرآن آسمان، لحظه به لحظه وسعت می‌یابد و دانشمندان نیز توسعه‌ی سرسام‌آور لحظه‌به لحظه‌ی آسمان اول رو تأیید کردند.
ای انسان تو قوی‌تر و بزرگتر و سترگ‌تر هستی یا زمین و آسمان: “أءنتم أشد خلقا أم السماء بناها”؟
خود همین توجه به عظمت زمین، انسان را خاضع و افتاده می‌کند این بیانات خدا تکبرشکن است التفات به کبریائی و عظمت خدا است.
این زمین مستحکم که انسان هنوز نتوانسته به اعماق آن نفوذ کند، در روز قیامت چه حالی خواهد داشت؟
روزگاری فرا خواهد رسید که همین توده‌ی به هم چسبیده‌ی مستحکم، مانند چرمی نرم ( مثل آدامس ) به امتداد در می آید و کشیده می‌شود.
طوری قطعات و اجزاء زمین از هم جدا می‌شود که ذره ذره می‌شود و به تعبیر روایات معصومین، هر کسی به اندازه‌ی کف پایش قطعه زمین زیر گامش پهن شده و نفرات بعدی هم با فاصله، هر کدام در قطع سنگ بعدی ایستاده‌اند!
حال تصور کنید این به هم ریختگی، چقدر با عظمت و هول‌آور و دهشت‌آور است!
پناه بر خداااااااااا
اگر یک لیوان آب را روی میز بگذارید به اندازه‌ی سر سوزن تکان نمی‌خورد در حالی که میانگین سرعت زمین در مدار به دور خوشید ۱۰۷ هزار کیلومتر در ساعت است که بیشتر از دو و نیم برابر سرعت یک فضاپیمای آپولو است! حرکت وضعی زمین هم ۱۸ هزار کیلومتر در هر ساعت است.
در حالی که این زمین با منظومه‌ی شمسی هم یک حرکت سرسام‌آور دیگر هم دارد و منظومه ها که کهکشان را می‌سازند یک حرکت کهکشانی هم دارند. کیهان هم که از اجتماع تعداد زیادی کهکشان است باز حرکت مستقلی دارد.
با وجود این همه حرکت، باز هم ما زمین را مهد و گهواره‌ای آرام می‌بینیم.

اما روزی فرا خواهد رسید که این آرامش تمام می‌شود!
در آن‌روز چه خواهد شد؟
سرنوشت انسان چگونه رقم خواهد خورد؟
چرا و با چه هدفی آسمان و زمین نابود می‌شوند؟
قرار است چه اتفاقی بیفتد؟!!!
و آیا در چنین روزی می توان امان‌نامه‌ای داشت تا دچار بلا و مصیبت نشد؟!
این سوال، در آیه‌ی ششم به بعد، پاسخ داده می شود. بنابراین باید با سوره همراه باشیم تا بتوانیم به این سوال مهم پاسخ بدیم.

وَأَلْقَتْ مَا فِیهَا وَتَخَلَّتْ ﴿۴﴾
آشنائی با واژگان :
القت : بیرون افکند
ما فیها : آن‌چه در درون زمین است ـ مردگانی که سال‌ها در زیر زمین مدفون شده‌اند
تخلت: خالی شود ـ تهی شود
ترجمه‌ی روان : آن‌گاه که زمین بیرون افکند مردگانی که در درونش است را و تخلیه شود
در این آیه صحبت از تخلیه‌ی زمین است.
وقتی زمین کشیده شد و کوه‌ها و سنگ‌ها تکه تکه شدند و مواد مذاب زمین به بیرون ریخت، این‌جا زمین باید امانتی که سالیان سال به دوشش سنگینی می‌کرد رو به خدا تحویل بدهد.
این امانت چیست؟
بعضیها گفته اند پرتاب کردن (القت) و تخلیه‌ی زمین (تخلت) مربوط میشود به گنج‌ها و معادن. یعنی گویا در روز قیامت گنج‌هائی که زیر زمین مدفون بوده از دل خاک بیرون می‌زند و مردم هم به آنهارغبتی ندارند.
اما با توجه به این‌که مخاطب آیه‌ی ششم، انسان است (یا ایها الانسان) می توان گفت آن چیزی که زمین به سمت بیرون پرتابش می‌کند ، خود انسان است همین انسان‌هایی که سالیان سال زیر خاک بودند.
سکوت سرد و وحشتناک قبرستان‌ها یک روز شکسته می‌شود و غوغائی به پا می‌شود.
گویا پروردگار عالم همین زمین را که مثل گهواره‌ای برای انسان مهیا کرده بود و به انسان اجازه داده بود در آن مستقر باشد، می خواهد تخلیه کند.
ای انسان! تو مالک زمین نیستی و برای مدتی کوتاه ساکن زمین هستی و پس از آن باید از زمین و عالم ماده کوچ کنی و حتی جسم خاکی‌ات هم در این دنیا نمی‌ماند.
باورمان شود که این دنیا محل گذر است. بعضی از انسانها طوری به دنیا چسبیده اند که گویا قرار است تا ابد ساکن دنیا باشند.
اگر سری به بهشت زهرا بزنیم می بینیم که روزی چند نفر مثل من و شما شب‌ها را به امید فردا خوابیدند ولی صبح بیدار نشدند؟
آیا برای چنین روزی آماده شده ایم؟

خدا در قرآن می‌ فرماید : ” کل نفس ذائقه الموت” یعنی همه‌ی انسان‌ها طعم مرگ را می‌چشند فرق ندارد که جوان باشیم یا پیر.
بهره و نصیب ما از زمین محدود است و بالاخره از این مسافرخانه باید برویم.
رفتن به قبرستان فقط برای فاتحه خوانی نیست. برای حال و روز خودمان برویم و به آخرین ایستگاه دنیا فکر کنیم و اینکه من هم دیر یا زود همین جا هستم.

پس آیه‌ی چهارم خلاصه‌ش این است که ای انسان! غافل نباش و به روزی فکر کن که زمین به امتداد در می آید و تکه تکه می‌شود اموات زنده میشوند اما نه برای زندگی مجدد روی زمین بلکه برای خروج از زمین و انتقال به نظام حساب و کتاب و بعدش بهشت یا جهنم… .

وَأَذِنَتْ لِرَبِّهَا وَحُقَّتْ ﴿۵﴾
آیه‌ی دوم، دوباره در آیه پنجم دوباره تکرار می‌شود تا متوجه باشیم که همه‌ی این اتفاقات، با اجازه و تحت فرمان خدا اتفاق می‌افتد.
و آن‌گاه که زمین گوش‌فرا دهد فرمان پروردگارش را ( و کشیده شود) و سزاوار است که این‌چنین فرمان برد.
ادامه دارد…

سیدمحمدمهدی صدری