یک بار دیگر آیات ابتدائی سوره را تا به اینجا مرور کنیم؛ ای انسان! تو در حالی ملاقات با خدا را انکار می کنی که:

• هنگام انشقاق آسمان و امتداد زمین هیچ کاری نمی توانی بکنی.
• هنگام دادن جزاء اخروی تو آرزوی هلاکت می کنی و در آتش سوزان در می آئی.
• نه می توانی جلوی انتقال کیهان به سمت ظلمت و نور را بگیری و نه جلوی انتقال انسان به مرحله مرگ و پیری.

پس چرا با این حال به ملاقات خدا ایمان نمی آوری و زندگی ات را به سمت این ملاقات تنظیم نمی کنی؟!!!

خدا در پاسخ این سوال می فرماید :

بَلِ الَّذِینَ کَفَرُوا یُکَذِّبُونَ ﴿٢٢﴾ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا یُوعُونَ ﴿٢٣﴾

کفروا : حقیقتی به نام ملاقات با خدا را پوشانده اند و انکار می کنند.

یکذبون : ملاقات با خدا را دروغ می دانند.

یوعون : آنچه در دل پنهان می کنند.

ترجمه : بلکه ( ریشه عدم ایمان و خضوع این است ) آنان که کافر شدند ( به ملاقات با خدا ) دروغ دانستند ( ملاقات را )؛ در حالی که خدا داناترین است به آنچه در ظرف دلشان قرار داده اند ( و پنهان کرده اند ) .

یعنی ریشه انکار “ملاقات ناباوران” این نیست که جاهل باشند و ندانند که ملاقات خدا یک امر واقعی است.

بلکه ریشه اش به “دروغ گوئی” بر می گردد، یعنی می دانند اگر بخواهند ملاقات خدا را باور کنند باید خیلی از شادی ها و گناه هانشان را کنار بگذارند، به همین دلیل اصل “ملاقات” را انکار می کنند و می گویند ما اصلا به سمت پروردگار باز نخواهیم گشت.

خداوند در این آیات به این نکته اشاره می فرماید که منکران ملاقات با خدا شبهه علمی نسبت به حقیقت داشتن “ملاقات” ندارند بلکه در دلشان فهمیده اند که ملاقات حقیقت دارد ولی به زبان اعتراف نمی کنند.

چون قبول ملاقات با مطامع مادی و لذتهایشان در تضاد است! به خاطر همین خداوند با این مضمون می فرماید: “هر چقدر می خواهید تکذیب کنید من که از دلهایتان خبر دارم”. من که می دانم در دلتان ملاقات را پذیرفته اید اما نمی خواهید باور کنید.

در ادامه خداوند می فرماید :

فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِیمٍ ﴿٢۴﴾ إِلا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُونٍ ﴿٢۵﴾

فبشرهم : بشارت بده نوید بده.

عذاب : عقوبت مطابق با جرم

الیم : درد مستمر و همیشگی

غیر ممنون : بی پایان

ترجمه : پس بشارت بده آنها را (ملاقات ناباوران را) به عذاب درناک. مگر کسانی که ایمان دارند و عمل صالح انجام می دهند که برای اینان اجر بدون پایان خواهد بود.

حالا که نمی خواهد مثل ماه، کم کم نور و روشنایی را در خود جمع کند و سیر حرکت شب و ظلمت را انتخاب می کند خدا می فرماید گناه کردی، حالا باید عذاب شوی.

عذاب یعنی عقوبتی که دقیقا مطابق با گناه شخص است. خدا در قبال یک خطا فقط یک مجازات می کند. در برابر دو خطا هم دو مجازات. تناسب جرم و جزا اینجا برقرار است و این عدل خدا است.

اما در مورد ثواب، خدا ده برابرش می کند “و له عشر امثالها” و این فضل خدا است.

پس خداوند عذاب را مطابق ولی ثواب را بیشتر می دهد.

خداوند بیشتر از این برای هدایت آنها تلاش نمی کند چون می بیند فایده ای ندارد. آنها به دل پذیرفته اند ولی نمی خواهند این مسیر را طی کنند. در واقع خودشان را به خواب زده اند.

لذا خداوند در دو آیه آخر، از ابزار توبیخ و تهدید برای هدایت انسان استفاده می کند و می فرماید: “حالا که به ملاقات باور ندارید یادتان باشد که این ملاقات ناباوری برایتان عذابی دردناک و مستمر خواهد داشت.

در این بین فقط کسانی که دارای دو بال ایمان و عمل صالح هستند نجات می یابند. پس برای نجات یافتن، فقط دل پاک و ایمان کافی نیست بلکه باید عمل صالح هم ضمیمه باشد، ایمان به ملاقات و عمل به دستوراتی که خداوند برای سعادت انسان مقرر فرموده است.

خلاصه سوره :

همه ما مرحله مرحله به سوی پروردگار در حرکتیم.

آیا برای سعادت خود برنامه ای ریخته ایم؟

آیا حرکتمان به سمت خدا و رو به مقصد است؟

یا خدای ناکرده جلوه گری های دنیا و شادی های آلوده دنیا ما را دچار نسیان و فراموشی کرده است؟

مبادا فراموش کنیم روزگاری را که آسمان و زمین به فرمان خدا متلاشی می شوند و انسانها در برابر پروردگارشان حاضر می شوند.

خدایا! همه به سوی تو باز می گردیم و به ملاقات تو نائل خواهیم شد. به ما توفیق ده که یاد این حقیقت را همواره در دل های خود زنده نگاه داریم و بر اساس آن، زندگی خود را سامان دهیم؛ تا در آن روز، در پیشگاه تو شرمنده و سرافکنده نباشیم.

سید محمد مهدی صدری